Biegun Południowy, znany również jako Geograficzny Biegun Południowy lub Ziemski Biegun Południowy, jest jednym z dwóch punktów, w których oś obrotu Ziemi przecina jego powierzchnię. Jest to najbardziej wysunięty na południe punkt na powierzchni Ziemi i leży po przeciwnej stronie Ziemi od bieguna północnego. Pierwszym człowiekiem, który do niego dotarł był Roald Amundsen. Było to 14 grudnia 1911 roku. Na Biegunie Południowym znajduje się spora amerykańska baza Amundsen-Scott. Baza jest całoroczna i została założona w 1956 roku.
Współrzędne geograficzne bieguna południowego są zwykle podawane po prostu jako 90°S, ponieważ jego długość geograficzna jest niezdefiniowana, ale może być podana jako 0°. 90°0’00 S i 0°0’00 W. Na biegunie południowym wszystkie kierunki są skierowane na północ.
Geograficzny biegun południowy znajduje się na kontynencie Antarktydy na rozległym Płaskowyżu Polarnym. Biegun leży na wysokości 2835 metrów nad poziomem morza i znajduje się około 1300 km od najbliższego otwartego morza w Zatoce Wielorybów. Szacuje się, że lód ma około 2700 metrów grubości na biegunie, więc powierzchnia lądu pod pokrywą lodową znajduje się na wysokości zaledwie około 100 metrów n.p.m.
Biegunowa pokrywa lodowa porusza się z prędkością około 10 metrów rocznie w kierunku między 37° a 40° w kierunku Morza Weddella. Dlatego położenie stacji i innych sztucznych funkcji względem bieguna geograficznego stopniowo się zmienia. Geograficzny biegun południowy jest oznaczony kołkiem w lodzie obok małego znaku. Są one ponownie rozmieszczane każdego roku podczas ceremonii w Nowy Rok, aby zrekompensować ruch lodu. Na znaku zapisane są daty, kiedy Roald Amundsen i Robert F. Scott dotarli do bieguna, a także krótki cytat obu podróżników. Podana jest także wysokość „9301 FT.” Nowy znacznik jest projektowany i wytwarzany każdego roku przez personel na miejscu.
Ceremonialny Biegun Południowy jest obszarem przeznaczonym na okazje fotograficzne na stacji South Pole. Znajduje się kilka metrów od geograficznego bieguna południowego i składa się z metalowej kuli na krótkim bambusowym słupie, otoczonej flagami oryginalnych państw sygnatariuszy Układu w sprawie Antarktyki.
Na Biegunie został też namiot Amundsena postawiony przez norweską ekspedycję w dniu jego przybycia 14 grudnia 1911 roku. Obecnie jest schowany pod śniegiem i lodem w pobliżu bieguna. Został wyznaczony jako miejsce historyczne i pomnik. Dokładna lokalizacja namiotu jest nieznana, ale na podstawie obliczeń prędkości ruchu lodu i nagromadzenia śniegu uważa się znajduje się , od 1,8 do 2,5 km ok Bieguna na głębokości około 17 metrów poniżej obecnej powierzchni.
Podczas południowej zimy (marzec-wrzesień) na biegunie południowym trwa noc polarna i nie ma w ogóle światła słonecznego. Latem (wrzesień – marzec) słońce jest stale nad horyzontem i wydaje się poruszać w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Jest jednak zawsze nisko na niebie, osiągając maksymalnie 23,5 ° w grudniu. Duża część światła słonecznego, które dociera do powierzchni, odbija się w białym śniegu. Ten brak ciepła ze słońca w połączeniu z dużą wysokością (około 2800 metrów) oznacza, że biegun południowy ma jeden z najzimniejszych klimatów na Ziemi. Temperatury na biegunie południowym są znacznie niższe niż na biegunie północnym, głównie dlatego, że biegun południowy znajduje się na wysokości w środku kontynentalnej masy lądowej, podczas gdy biegun północny znajduje się na poziomie morza pośrodku oceanu, który działa jak zbiornik ciepła. Biegun Południowy jest zimniejszy niż biegun północny przede wszystkim z powodu różnicy wysokości oraz dlatego, że znajduje się na środku kontynentu.
W środku lata wysokie temperatury na biegunie południowym w styczniu wynoszą średnio -25,9°C. W środku zimy średnia temperatura utrzymuje się na stałym poziomie około -60°C. Najwyższa temperatura, jaką kiedykolwiek zarejestrowano na stacji biegunów południowych Amundsen-Scott, wynosiła -12,3°C w Boże Narodzenie 2011 r. Najniższa -82,8°C 23 czerwca 1982 (najniższa temperatura zarejestrowana bezpośrednio na Ziemi wynosiła -89,2°C na stacji Vostok 21 lipca 1983 roku.) Średnia roczna temperatura na biegunie południowym wynosi -49,5°C.
Biegun Południowy ma klimat pokrywy lodowej. Przypomina pustynię, otrzymując bardzo mało opadów. Wilgotność powietrza jest bliska zeru. Silne wiatry mogą powodować przemieszczanie śniegu, a jego nagromadzenie wynosi około 7 cm rocznie.
Dawna kopuła stacji Amundsen-Scott jest częściowo zakopana z powodu burz śnieżnych, a wejście do kopuły musiało być regularnie spychane, aby ją odkryć. Nowsze budynki są wznoszone na palach, dzięki czemu śnieg nie gromadzi się na ich bokach.
W większości miejsc na Ziemi czas lokalny jest określony przez długość geograficzną, tak że pora dnia jest mniej więcej zsynchronizowana z pozycją słońca na niebie. Na biegunie południowym, gdzie słońce wschodzi i zachodzi tylko raz w roku, a linie długości geograficznej to 0°. Na Biegunie Południowym wszystkie strefy czasowe, zbiegają się. Ze względów praktycznych stacja biegunowa południowa Amundsen-Scott utrzymuje czas Nowej Zelandii. USA swoje misje zaopatrzeniowe („Operacja Deep Freeze”) realizują z Christchurch w Nowej Zelandii poprzez bazę McMurdo.
Fot. Wikipedia